Nghệ sĩ Ưu tú Phạm Bằng là một trong những tên tuổi lừng lẫy của làng sân khấu và điện ảnh Việt Nam, người đã dành trọn hơn nửa thế kỷ để cống hiến cho nghệ thuật. Với phong cách diễn xuất độc đáo, khả năng biến hóa đa dạng và đặc biệt là cái duyên ngầm trong hài kịch, ông không chỉ mang đến tiếng cười sảng khoái mà còn để lại những dấu ấn sâu sắc trong lòng công chúng. Sự nghiệp của Phạm Bằng là minh chứng cho một tình yêu mãnh liệt với sân khấu, nơi ông đã tạo nên hàng trăm vai diễn ấn tượng, góp phần làm phong phú thêm kho tàng nghệ thuật biểu diễn nước nhà và trở thành một biểu tượng của hài kịch Việt Nam. Những cống hiến của ông đã định hình một phần quan trọng của nghệ thuật nước nhà.
Cuộc đời và Chặng đường Khởi nghiệp nghệ thuật của Phạm Bằng
Nghệ sĩ Ưu tú Phạm Bằng sinh năm 1937 tại Hà Nội, trong một gia đình trí thức với cha là Phạm Bân, một hiệu trưởng trường phổ thông, và mẹ là bà Vi Thị Hiển. Mặc dù lớn lên trong môi trường gia giáo, ông lại sớm bộc lộ niềm đam mê đặc biệt với sân khấu. Con đường đến với nghệ thuật của Phạm Bằng không phải là sự lựa chọn tức thời hay được định hướng từ nhỏ, mà là kết quả của một quá trình tự khám phá và theo đuổi đam mê. Ban đầu, ông theo học ngành Kiến trúc, một lĩnh vực hoàn toàn khác biệt với nghệ thuật biểu diễn. Tuy nhiên, tình yêu với sân khấu luôn âm ỉ cháy trong lòng, và cuối cùng, ông đã quyết định rẽ hướng, dấn thân vào con đường mà định mệnh đã an bài.
Sự chuyển mình từ kiến trúc sang nghệ thuật không hề dễ dàng, nhưng với bản năng và năng khiếu trời phú, Phạm Bằng nhanh chóng hòa nhập. Ông bắt đầu sự nghiệp của mình tại các đoàn kịch nghiệp dư, nơi ông có cơ hội trau dồi kỹ năng diễn xuất, học hỏi từ các đồng nghiệp và tìm thấy tiếng nói nghệ thuật riêng. Giai đoạn này là nền tảng vững chắc giúp ông hiểu rõ hơn về thế giới sân khấu, từ đó định hình phong cách và xây dựng những bước đi đầu tiên trong sự nghiệp. Những năm tháng hoạt động không chuyên này không chỉ là thử thách mà còn là thời gian quý báu để ông khám phá khả năng của bản thân, từ đó chuẩn bị cho những bước tiến lớn hơn trong tương lai. Tình yêu nghề và sự kiên trì đã giúp ông vượt qua những khó khăn ban đầu, mở ra cánh cửa đến với sân khấu chuyên nghiệp.
Năm 1974, một cột mốc quan trọng đã đến với Phạm Bằng khi ông chính thức gia nhập Đoàn Kịch nói Trung ương. Đây không chỉ là một bước ngoặt trong sự nghiệp mà còn là nơi ông thực sự “bén duyên” và gắn bó sâu sắc với nghệ thuật chuyên nghiệp. Đoàn Kịch nói Trung ương, một cái nôi của nhiều tài năng lớn, đã tạo điều kiện cho Phạm Bằng phát huy tối đa khả năng của mình. Tại đây, ông được rèn luyện trong môi trường chuyên nghiệp, học hỏi từ những đạo diễn, diễn viên gạo cội, và có cơ hội tham gia vào nhiều vở diễn lớn. Từ những vai phụ đến các vai chính, từ chính kịch đến hài kịch, Phạm Bằng luôn thể hiện sự nghiêm túc, tỉ mỉ và khả năng nhập vai xuất sắc. Mỗi vai diễn đều là một thử thách, một cơ hội để ông khẳng định đẳng cấp và ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng khán giả.
Dấu ấn đặc biệt trên sân khấu chính kịch và truyền hình
Trước khi được biết đến rộng rãi với hình ảnh hài hước, Phạm Bằng đã là một diễn viên kịch nói có tiếng với khả năng diễn xuất đa chiều. Ông không chỉ giới hạn mình trong một thể loại mà luôn thử thách bản thân ở nhiều dạng vai khác nhau, từ bi kịch đến chính kịch, và gặt hái được nhiều thành công đáng kể. Những năm tháng đầu sự nghiệp tại Đoàn Kịch nói Trung ương đã giúp ông xây dựng một nền tảng vững chắc về kỹ thuật diễn, thể hiện sự am hiểu sâu sắc về tâm lý nhân vật và khả năng truyền tải cảm xúc một cách chân thực. Khán giả từng chứng kiến ông hóa thân vào những nhân vật phức tạp, có chiều sâu nội tâm, đòi hỏi sự tinh tế và khả năng biểu cảm đa dạng.
Một trong những vai diễn đáng nhớ của Phạm Bằng trong giai đoạn chính kịch phải kể đến là vai Lý trưởng trong vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” của Lưu Quang Vũ. Với vai diễn này, ông đã thể hiện một nhân vật mang tính biểu tượng, vừa hài hước, vừa chứa đựng những ý nghĩa sâu xa về cuộc đời và thân phận con người. Khả năng cân bằng giữa yếu tố hài và bi đã làm nên sự khác biệt trong lối diễn của ông. Không chỉ dừng lại ở kịch nói, Phạm Bằng còn sớm bén duyên với truyền hình, đặc biệt là các chương trình hài kịch. Vào những năm 2000, khi các chương trình như “Gặp nhau cuối tuần” và “Gala Cười” lên sóng, Phạm Bằng đã nhanh chóng trở thành một gương mặt quen thuộc và được yêu mến. Ông là một trong những nghệ sĩ đầu tiên góp phần định hình thể loại hài kịch truyền hình tại Việt Nam, mang tiếng cười đến hàng triệu gia đình vào mỗi dịp cuối tuần hay lễ Tết.
Trên màn ảnh nhỏ, Phạm Bằng thường xuyên hóa thân vào các vai ông già, ông chủ, ông quan, hay những người cha với tính cách đặc trưng. Những vai diễn này không chỉ đơn thuần là gây cười mà còn ẩn chứa những thông điệp ý nghĩa, phản ánh các khía cạnh của đời sống xã hội. Với khuôn mặt phúc hậu, mái tóc hói đặc trưng và ánh mắt tinh quái, ông đã tạo nên một thương hiệu riêng không thể lẫn vào đâu được. Sự kết hợp giữa lời thoại duyên dáng, biểu cảm tự nhiên và khả năng tương tác ăn ý với các bạn diễn đã giúp ông trở thành “linh hồn” của nhiều tiểu phẩm hài. Khán giả không chỉ nhớ đến Phạm Bằng qua những câu nói dí dỏm mà còn qua cách ông khắc họa nhân vật một cách sống động, gần gũi và đầy sức hút. Mỗi lần ông xuất hiện, người xem đều cảm nhận được một luồng năng lượng tích cực, một sự duyên dáng khó cưỡng.
“Bằng Hói” và Phong cách Hài kịch Độc đáo, Tinh tế
Trong thế giới hài kịch Việt Nam, Nghệ sĩ Ưu tú Phạm Bằng không chỉ là một cái tên mà còn là một tượng đài, được khán giả trìu mến gọi bằng biệt danh “Bằng hói”. Biệt danh này không chỉ xuất phát từ đặc điểm ngoại hình mái đầu trọc quen thuộc mà còn ẩn chứa sự yêu mến, gần gũi mà công chúng dành cho ông. Điều làm nên “thương hiệu” của Phạm Bằng không phải là những màn diễn lố bịch, gây cười ồn ào hay khoa trương, mà nằm ở cái duyên ngầm, sự tinh tế trong từng cử chỉ, ánh mắt và lời thoại. Ông có khả năng biến những tình huống đời thường trở nên hài hước một cách tự nhiên, khiến người xem bật cười mà vẫn cảm thấy sâu sắc.
Phong cách hài của Phạm Bằng là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa sự dí dỏm, thông minh và khả năng khai thác chiều sâu tâm lý nhân vật. Ông thường hóa thân vào những nhân vật có vẻ ngoài hài hước, đôi khi có chút lắt léo, tinh ranh, nhưng bên trong lại chất chứa tâm tư, trăn trở và đôi khi là cả nỗi buồn rất “đời”. Đây chính là điểm khác biệt lớn, giúp các vai diễn của ông vượt lên trên tiếng cười đơn thuần để chạm đến trái tim khán giả bằng sự đồng cảm và suy ngẫm. Ví dụ điển hình là vai quan Tri phủ trong loạt phim hài Tết “Chôn nhời” do Công ty Nghe nhìn Thăng Long sản xuất. Trong bộ phim này, Phạm Bằng đã thể hiện một nhân vật quan lại vừa keo kiệt, tham lam, vừa hách dịch nhưng lại có những tình huống “dở khóc dở cười” khiến khán giả không thể nhịn được cười. Cách ông tạo ra sự đối lập giữa vẻ ngoài đạo mạo và bản chất hài hước bên trong đã làm nên thành công vang dội cho loạt phim và cho chính vai diễn này.
Với hàng trăm vai diễn trên sân khấu, truyền hình và điện ảnh, Phạm Bằng đã xây dựng một kho tàng nhân vật đồ sộ. Từ những vai ông chủ khó tính, ông già hàng xóm tốt bụng đến những vị quan hách dịch nhưng “hồn nhiên”, mỗi nhân vật đều được ông thổi hồn, mang đậm dấu ấn cá nhân. Đặc biệt, trong những chương trình hài Tết của VTV như “Gặp nhau cuối tuần” hay “Gala Cười”, ông thường xuyên xuất hiện cùng các nghệ sĩ lớn khác như Quang Tèo, Giang Còi, Vân Dung, Công Lý… tạo thành những bộ đôi, bộ ba ăn ý, mang đến những tiểu phẩm kinh điển. Ông luôn biết cách làm nổi bật nhân vật của mình trong một tập thể, đồng thời tạo không gian cho các bạn diễn tỏa sáng.
Cái duyên của Phạm Bằng còn thể hiện ở khả năng ứng biến linh hoạt, sự nhạy bén với tình huống và khả năng biến những lỗi nhỏ thành điểm nhấn hài hước. Ông luôn có sự tự tin và bình tĩnh trên sân khấu, ngay cả khi đối mặt với những sự cố bất ngờ. Điều này cho thấy sự chuyên nghiệp và kinh nghiệm dày dặn của một nghệ sĩ gạo cội. Với hơn 50 năm hoạt động nghệ thuật, Phạm Bằng đã chứng tỏ rằng hài kịch không chỉ là giải trí mà còn là một hình thức nghệ thuật có khả năng phản ánh sâu sắc đời sống, truyền tải thông điệp nhân văn một cách nhẹ nhàng và hiệu quả. Ông đã góp phần nâng tầm hài kịch Việt Nam, đưa nó đến gần hơn với công chúng và khẳng định vị trí của mình như một huyền thoại không thể thay thế.
Tầm ảnh hưởng và Di sản nghệ thuật vĩ đại
Sự nghiệp nghệ thuật của Nghệ sĩ Ưu tú Phạm Bằng không chỉ được đánh dấu bởi số lượng vai diễn đồ sộ mà còn bởi tầm ảnh hưởng sâu rộng mà ông để lại cho thế hệ nghệ sĩ sau và trong lòng công chúng. Ông là một trong số ít những nghệ sĩ có thể tạo ra một phong cách hài kịch độc đáo, không lẫn vào đâu được, trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều diễn viên trẻ. Bằng cái duyên tự nhiên, sự tinh tế trong lối diễn và khả năng nắm bắt tâm lý nhân vật một cách sâu sắc, Phạm Bằng đã định hình một trường phái hài kịch mang tính biểu tượng, nơi tiếng cười không chỉ là giải trí mà còn là phương tiện để truyền tải những giá trị nhân văn, phê phán nhẹ nhàng các thói hư tật xấu trong xã hội.
Những tác phẩm có sự góp mặt của ông, từ các vở kịch chính thống đến các chương trình hài Tết, đã trở thành một phần ký ức đẹp đẽ của nhiều thế hệ khán giả Việt Nam. Những câu thoại kinh điển, những tình huống hài hước “khó đỡ” mà ông tạo ra vẫn được nhắc lại cho đến tận ngày nay, minh chứng cho sức sống lâu bền của các vai diễn mà ông đã thể hiện. Ông không chỉ là một diễn viên mà còn là một người kể chuyện tài ba, một người truyền cảm hứng, và một người bạn đồng hành của khán giả qua những khoảnh khắc giải trí đầy ý nghĩa.
Ngoài tài năng diễn xuất, Phạm Bằng còn được biết đến với nhân cách đáng kính và sự tận tâm với nghề. Ông luôn giữ thái độ nghiêm túc, chuyên nghiệp trong công việc, không ngừng học hỏi và đổi mới bản thân. Dù đã ở tuổi xế chiều, ông vẫn miệt mài cống hiến, sẵn sàng tham gia các dự án nghệ thuật, thể hiện tình yêu bất diệt với sân khấu. Sự khiêm tốn, giản dị và lòng yêu nghề của ông là tấm gương sáng cho các thế hệ nghệ sĩ trẻ noi theo. Ông không chỉ truyền dạy kinh nghiệm diễn xuất mà còn là người truyền lửa, động viên, khích lệ các đồng nghiệp trẻ theo đuổi đam mê.
Di sản mà Phạm Bằng để lại không chỉ là những vai diễn, những tiếng cười, mà còn là một phần của văn hóa nghệ thuật Việt Nam. Ông đã góp phần quan trọng vào việc xây dựng và phát triển thể loại hài kịch, đưa nó từ sân khấu chính thống đến gần hơn với khán giả đại chúng qua màn ảnh nhỏ. Các tác phẩm của ông không chỉ mang giá trị giải trí mà còn là tài liệu quý giá để nghiên cứu về lịch sử và sự phát triển của nghệ thuật biểu diễn nước nhà. Dù NSƯT Phạm Bằng đã ra đi, nhưng tên tuổi và những cống hiến của ông vẫn sẽ sống mãi trong lòng công chúng và trong lịch sử nghệ thuật Việt Nam. Ông mãi là một “cây đại thụ”, một huyền thoại của hài kịch Việt, người đã mang đến những tiếng cười chân thành và những vai diễn thấm đẫm tình đời.
Những vai diễn tiêu biểu và câu chuyện hậu trường ít biết
Sự nghiệp của Nghệ sĩ Ưu tú Phạm Bằng kéo dài hơn nửa thế kỷ, với một danh mục vai diễn đồ sộ trải dài trên nhiều thể loại và phương tiện. Tuy nhiên, ông thực sự nổi bật và để lại ấn tượng sâu sắc nhất trong lĩnh vực hài kịch. Dù không phải là người khởi nguồn, nhưng Phạm Bằng đã góp phần định hình và nâng tầm thể loại hài kịch truyền hình Việt Nam thông qua các chương trình “Gặp nhau cuối tuần”, “Gala Cười”, và đặc biệt là loạt phim hài Tết “Chôn nhời”.
Trong “Gặp nhau cuối tuần” và “Gala Cười”, Phạm Bằng thường hóa thân vào các vai ông chủ khó tính, quan chức hách dịch hay những người chồng, người cha có những đặc điểm tính cách rất “đời”. Mỗi tiểu phẩm đều là một bức tranh nhỏ về xã hội, được thể hiện qua lăng kính hài hước, châm biếm nhẹ nhàng. Khả năng biến hóa của ông cho phép ông đóng cặp ăn ý với nhiều bạn diễn khác nhau như Vân Dung, Công Lý, Quang Tèo, Giang Còi, tạo nên những “cặp bài trùng” kinh điển mà khán giả nhớ mãi. Những tiểu phẩm của ông không chỉ mang lại tiếng cười sảng khoái mà còn ẩn chứa những thông điệp giáo dục sâu sắc, khiến người xem vừa giải trí vừa suy ngẫm.
Thành công rực rỡ nhất trong những năm cuối đời của Phạm Bằng phải kể đến loạt phim hài Tết “Chôn nhời”. Trong series này, ông vào vai quan Tri phủ, một nhân vật trung tâm với tính cách vô cùng đặc biệt: vừa thông minh, tinh ranh, lại vừa tham lam, keo kiệt nhưng luôn tỏ ra đạo mạo. Vai diễn này đã giúp biệt danh “Bằng hói” trở nên phổ biến hơn bao giờ hết, không chỉ vì mái đầu đặc trưng mà còn vì cái duyên không lẫn vào đâu được của ông khi khắc họa một vị quan vừa đáng giận vừa đáng cười. Với chiếc mũ cánh chuồn, bộ râu bạc và ánh mắt sắc sảo, Phạm Bằng đã tạo nên một hình tượng quan Tri phủ sống động, trở thành nhân vật được yêu thích nhất nhì trong các mùa “Chôn nhời”. Các câu thoại dí dỏm, cách xử lý tình huống khéo léo và biểu cảm phong phú của ông đã góp phần lớn vào thành công của loạt phim, biến nó thành món ăn tinh thần không thể thiếu vào mỗi dịp Tết.
Đằng sau ánh đèn sân khấu và màn ảnh, Phạm Bằng là một người nghệ sĩ giản dị, sống hết mình với nghề và rất mực yêu thương gia đình. Mặc dù bận rộn với lịch diễn dày đặc, ông vẫn luôn dành thời gian cho vợ con. Nhiều đồng nghiệp kể lại rằng, Phạm Bằng là người rất cẩn trọng trong công việc, luôn đến sớm trước giờ tập, giờ diễn để chuẩn bị kỹ lưỡng. Ông cũng nổi tiếng với tinh thần làm việc không mệt mỏi, bất chấp tuổi tác và sức khỏe giảm sút. Ngay cả khi đã mắc bệnh hiểm nghèo, ông vẫn cố gắng hoàn thành các vai diễn dang dở, cho thấy tình yêu và trách nhiệm cao cả đối với nghệ thuật và khán giả.
Một câu chuyện ít người biết về Phạm Bằng là ông từng có thời gian mở cửa hàng bán bánh trôi tàu, một món ăn truyền thống của Hà Nội, để kiếm thêm thu nhập phụ giúp gia đình trong những giai đoạn khó khăn của nghệ sĩ. Điều này không chỉ thể hiện sự đa tài mà còn cho thấy nghị lực, sự chịu thương chịu khó của một người nghệ sĩ luôn biết cách vượt qua hoàn cảnh. Cửa hàng bánh trôi tàu của ông cũng trở thành một nét văn hóa đặc trưng, một địa chỉ quen thuộc của nhiều người dân Hà Nội và cũng là nơi ông thường xuyên giao lưu, trò chuyện với khán giả một cách gần gũi. Những câu chuyện như vậy đã giúp khán giả hiểu hơn về một Phạm Bằng rất đời, không chỉ trên sân khấu mà còn trong cuộc sống hàng ngày.
Vị trí của Phạm Bằng trong lòng công chúng và đồng nghiệp
Nghệ sĩ Ưu tú Phạm Bằng không chỉ là một diễn viên tài năng mà còn là một nhân cách lớn, được cả công chúng và giới nghệ sĩ vô cùng kính trọng. Trong suốt hành trình nghệ thuật hơn 50 năm, ông đã xây dựng được một hình ảnh đẹp, chân thực và đầy sức sống, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người Việt. Đối với khán giả, Phạm Bằng là một người nghệ sĩ gần gũi, thân thương, một người mang lại tiếng cười sảng khoái và những giây phút giải trí thư giãn. Sự xuất hiện của ông trên màn ảnh nhỏ hay sân khấu luôn được đón nhận nồng nhiệt, bởi mọi người biết rằng, ông sẽ mang đến những điều bất ngờ và thú vị. Ông không chỉ là một diễn viên mà còn là một người bạn, một thành viên trong gia đình của hàng triệu người Việt, đặc biệt vào mỗi dịp Tết đến xuân về.
Đối với các đồng nghiệp, Phạm Bằng là một người anh, người thầy đáng kính. Nhiều nghệ sĩ trẻ đã được ông dìu dắt, truyền đạt kinh nghiệm và động viên trong những bước đi đầu tiên trên con đường nghệ thuật. Ông luôn sẵn lòng chia sẻ, hướng dẫn, và là một nguồn cảm hứng lớn cho sự sáng tạo. Các nghệ sĩ từng làm việc với ông đều ca ngợi sự chuyên nghiệp, tận tâm và tinh thần làm việc không ngừng nghỉ của ông. Dù là diễn viên gạo cội, nhưng ông không bao giờ tỏ ra kiêu ngạo, mà luôn hòa đồng, thân thiện với mọi người. Sự nhiệt huyết của ông với nghề là điều mà mọi người luôn ngưỡng mộ và học hỏi.
Những đóng góp của Phạm Bằng cho nền nghệ thuật nước nhà đã được ghi nhận bằng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú, một sự công nhận xứng đáng cho tài năng và cống hiến không ngừng nghỉ của ông. Tuy nhiên, hơn cả những danh hiệu, chính tình yêu và sự kính trọng của công chúng mới là phần thưởng lớn nhất mà ông nhận được. Ngay cả khi ông đã vĩnh viễn ra đi, cái tên Phạm Bằng vẫn được nhắc đến với đầy sự hoài niệm và trân trọng. Những vai diễn của ông vẫn được phát lại, vẫn mang lại tiếng cười và niềm vui cho khán giả, chứng tỏ rằng di sản của ông là bất tử. Tiếng cười của Phạm Bằng, sự duyên dáng của “Bằng hói” sẽ mãi là một phần của văn hóa giải trí Việt Nam, một biểu tượng của sự chân thành và tinh tế trong nghệ thuật hài kịch. Ông là minh chứng sống động cho việc một người nghệ sĩ có thể chạm đến trái tim khán giả bằng sự tận tâm, tài năng và một nhân cách cao đẹp.
Kết thúc một hành trình, mở ra một di sản
Nghệ sĩ Ưu tú Phạm Bằng đã khép lại hành trình nghệ thuật dài hơn nửa thế kỷ của mình, để lại một khoảng trống khó lấp đầy trong lòng công chúng và sân khấu Việt Nam. Tuy nhiên, sự ra đi của ông không phải là dấu chấm hết, mà là sự khởi đầu cho một di sản nghệ thuật vĩ đại, một nguồn cảm hứng bất tận cho các thế hệ sau. Từ những vai diễn trên sân khấu chính kịch đến các chương trình hài kịch truyền hình và phim Tết, Nghệ sĩ Ưu tú Phạm Bằng luôn thể hiện sự chuyên nghiệp, tài năng và một tình yêu nghề cháy bỏng. Ông đã mang đến không chỉ tiếng cười mà còn là những thông điệp sâu sắc, những góc nhìn chân thực về cuộc đời. Hình ảnh “Bằng hói” với nụ cười hiền hậu và ánh mắt tinh anh sẽ mãi là biểu tượng của sự duyên dáng, hài hước và nhân cách đáng kính. Các thế hệ nghệ sĩ trẻ hôm nay và mai sau vẫn sẽ học hỏi từ phong cách, tinh thần và đạo đức nghề nghiệp mà ông đã để lại, tiếp nối con đường mang nghệ thuật đến gần hơn với khán giả.