Tết Đoan Ngọ là một trong những lễ hội truyền thống quan trọng nhất trong văn hóa Việt Nam, được tổ chức vào ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch hằng năm. Người Việt thường gọi ngày này bằng cái tên gần gũi hơn là “Tết diệt sâu bọ” hay “Tết Đoan Dương”, đánh dấu sự chuyển mình của thời tiết và mang theo những ước nguyện sâu sắc về sức khỏe, mùa màng bội thu và cuộc sống bình an. Đây là dịp để mỗi thành viên trong gia đình quây quần bên nhau, cùng thưởng thức những món ăn đặc trưng và gìn giữ những phong tục dân gian độc đáo, phản ánh tín ngưỡng và triết lý sống của người Việt qua nhiều thế hệ. Bài viết này sẽ đi sâu vào nguồn gốc, ý nghĩa, và các phong tục tập quán đa dạng của Tết Đoan Ngọ trên khắp ba miền đất nước, đồng thời khám phá sự tương đồng và khác biệt của lễ hội này tại các quốc gia phương Đông khác, làm nổi bật giá trị văn hóa bền vững của một lễ hội truyền thống ý nghĩa.
Tết Đoan Ngọ là ngày nào trong năm? Lịch sử và cách tính
Tết Đoan Ngọ luôn là một dấu mốc quan trọng trong lịch Âm của người Việt, gắn liền với sự vận động của thời tiết và chu kỳ nông nghiệp. Việc xác định chính xác ngày này, hiểu rõ ý nghĩa tên gọi và bối cảnh lịch sử của nó giúp chúng ta cảm nhận sâu sắc hơn giá trị của một lễ hội đã tồn tại hàng ngàn năm.
Xác định ngày Tết Đoan Ngọ Âm lịch và Dương lịch
Tết Đoan Ngọ, còn được gọi là Tết Đoan Dương, là ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch hằng năm. Trong lịch dương, ngày này thay đổi qua từng năm do sự khác biệt trong hệ thống lịch. Ví dụ, vào năm Giáp Thìn 2024, mùng 5 tháng 5 Âm lịch sẽ rơi vào thứ Hai, ngày 10 tháng 6 Dương lịch. Việc xác định ngày này không chỉ giúp các gia đình lên kế hoạch tổ chức lễ cúng mà còn là cách để mọi người chuẩn bị tâm thế cho những phong tục truyền thống độc đáo sẽ diễn ra. Đây là thời điểm giao mùa, khi khí hậu bắt đầu trở nên nóng ẩm, tạo điều kiện thuận lợi cho các loài côn trùng và bệnh dịch phát triển, nên yếu tố “diệt sâu bọ” trở nên cực kỳ quan trọng.
“Đoan Ngọ” có nghĩa là gì? Giải thích sâu về tên gọi
Tên gọi “Đoan Ngọ” mang trong mình ý nghĩa sâu sắc về thời gian và khí hậu. “Đoan” có nghĩa là mở đầu, bắt đầu; “Ngọ” chỉ khoảng thời gian từ 11 giờ trưa đến 1 giờ chiều, là lúc mặt trời lên cao nhất và nhiệt độ trong ngày đạt đỉnh điểm, tượng trưng cho dương khí mạnh mẽ nhất. Như vậy, “Đoan Ngọ” có thể được hiểu là “khởi đầu của giữa trưa” hoặc “bắt đầu vào giữa ngày nóng nhất”. Cùng với đó, “Đoan Dương” cũng có ý nghĩa tương tự, với “Dương” là Mặt Trời, là dương khí thịnh vượng. Đây là thời điểm mà năng lượng dương đạt cực thịnh, nhưng cũng đồng thời báo hiệu sự xuất hiện của các yếu tố tiêu cực như sâu bệnh, dịch bệnh do thời tiết thay đổi. Do đó, các hoạt động trong Tết Đoan Ngọ đều hướng tới việc cân bằng âm dương, đẩy lùi những điều xấu và đón chào những điều tốt lành.
Nguồn Gốc Tết Đoan Ngọ: Huyền Thoại và Thực Tiễn Văn Hóa Việt Nam
Nguồn gốc của Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam không chỉ đơn thuần là sự ảnh hưởng từ văn hóa Trung Quốc mà còn có những câu chuyện, tín ngưỡng riêng biệt, sâu sắc, gắn liền với đời sống nông nghiệp và tinh thần tự cường của người Việt. Khác với nhiều nước chỉ tập trung vào việc kỷ niệm một nhân vật lịch sử, người Việt lại nhấn mạnh vào yếu tố tự nhiên và sức khỏe cộng đồng.
Sự tích ông Đôi Truân và ý nghĩa “diệt sâu bọ”
Theo truyền thuyết dân gian Việt Nam, nguồn gốc ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch gắn liền với sự tích ông Đôi Truân. Chuyện kể rằng, sau một mùa vụ bội thu, bà con nông dân vui mừng khôn xiết, nhưng không lâu sau, sâu bọ lại xuất hiện hoành hành, phá hoại mùa màng và cây trái. Dù đã thử nhiều cách, người dân vẫn không thể diệt trừ được loài sâu bọ đáng ghét này. Bỗng nhiên, một ông lão tự xưng là Đôi Truân xuất hiện, chỉ dẫn cho dân làng cách diệt trừ sâu bọ. Ông khuyên mỗi nhà nên lập một đàn cúng đơn giản với bánh tro, trái cây và sau đó cùng nhau ra trước nhà vận động thể dục. Người dân làm theo, và thật kỳ lạ, chỉ một lát sau, đàn sâu bọ bỗng nhiên lăn đùng ra chết rã rượi. Ông Đôi Truân còn dặn dò rằng: “Sâu bọ hằng năm vào ngày này rất hung hăng, mỗi năm vào đúng ngày này cứ làm theo những gì ta đã dặn thì sẽ trị được chúng.” Sau khi người dân cảm tạ, ông lão đã biến mất. Để tưởng nhớ công ơn của ông, người dân đã đặt tên cho ngày này là “Tết diệt sâu bọ” hoặc “Tết Đoan Ngọ” (do thời gian cúng thường vào giữa giờ Ngọ). Câu chuyện này thể hiện sự sáng tạo và tinh thần chống chọi với thiên nhiên của người Việt, biến nỗi lo sâu bệnh thành một ngày lễ với những phong tục ý nghĩa.
Tết Đoan Ngọ là gì?
Bối cảnh xã hội và nông nghiệp thời xưa tạo nên Tết Đoan Ngọ
Tết Đoan Ngọ hình thành trong bối cảnh xã hội nông nghiệp phụ thuộc nhiều vào thời tiết. Mùa hè, đặc biệt là vào tháng 5 âm lịch, là thời điểm nóng ẩm, mưa nhiều, tạo điều kiện lý tưởng cho các loại dịch bệnh bùng phát, ảnh hưởng đến sức khỏe con người và mùa màng. Người xưa, với kiến thức về y học cổ truyền và quan sát tự nhiên, đã nhận ra rằng đây là giai đoạn cần đặc biệt chú trọng đến việc phòng bệnh và tiêu diệt mầm mống gây hại. Các phong tục như ăn cơm rượu nếp, hoa quả, tắm lá thảo mộc, hay đeo bùa ngải đều xuất phát từ kinh nghiệm dân gian nhằm tăng cường sức đề kháng, xua đuổi bệnh tật. Tết Đoan Ngọ vì thế không chỉ là một ngày lễ mà còn là một tập quán sinh hoạt mang tính khoa học dân gian cao, giúp cộng đồng bảo vệ sức khỏe và đảm bảo năng suất lao động trong sản xuất nông nghiệp. Đây là minh chứng cho trí tuệ của người xưa trong việc ứng phó với thách thức của tự nhiên.
Ý Nghĩa Sâu Sắc Của Tết Đoan Ngọ Trong Đời Sống Người Việt
Tết Đoan Ngọ không chỉ là một ngày lễ đơn thuần mà còn là biểu tượng của nhiều giá trị văn hóa, tâm linh và xã hội sâu sắc trong đời sống của người Việt Nam. Nó thể hiện sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên, giữa tín ngưỡng và thực tiễn, đồng thời củng cố tình cảm gia đình và cộng đồng.
Cầu an, trừ tà và bảo vệ sức khỏe cộng đồng
Ý nghĩa cốt lõi của Tết Đoan Ngọ chính là việc cầu mong sức khỏe, bình an và diệt trừ sâu bệnh, tai ương. Người xưa tin rằng vào ngày này, các loài sâu bọ, côn trùng và mầm mống bệnh tật phát triển mạnh mẽ nhất, gây hại cho con người và cây trồng. Do đó, các nghi lễ và phong tục như ăn cơm rượu nếp (để “giết sâu bọ” trong cơ thể), tắm nước lá (thanh lọc cơ thể, trừ bệnh tật), treo ngải cứu hoặc cành xương rồng (xua đuổi tà ma, khí độc) đều nhằm mục đích phòng chống bệnh tật, bảo vệ sức khỏe. Những hành động này không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn phản ánh kiến thức dân gian về y học, sử dụng các loại cây cỏ có dược tính để phòng và chữa bệnh, tạo nên một “tấm khiên” bảo vệ cộng đồng khỏi những nguy hại của môi trường.
Tôn vinh nông nghiệp và cầu mùa màng bội thu
Là một quốc gia nông nghiệp, Việt Nam luôn đặt nặng vai trò của mùa màng và sự no ấm. Tết Đoan Ngọ diễn ra vào thời điểm giao mùa, khi một vụ mùa đã kết thúc và vụ mới sắp bắt đầu. Đây là dịp để người nông dân tạ ơn trời đất, tổ tiên đã ban cho mùa màng bội thu và cầu mong cho vụ mùa kế tiếp được thuận lợi, không bị sâu bệnh phá hoại. Các lễ vật trên mâm cúng thường là những sản vật tươi ngon của mùa hè như trái cây đầu mùa, bánh tro, cơm rượu nếp, thể hiện lòng thành kính và sự biết ơn của con người đối với thiên nhiên. Ý nghĩa này củng cố mối liên hệ sâu sắc giữa con người và đất đai, thể hiện khát vọng về một cuộc sống đủ đầy, ấm no.
Gắn kết gia đình và giá trị truyền thống
Bên cạnh các ý nghĩa tâm linh và nông nghiệp, Tết Đoan Ngọ còn là dịp để các thành viên trong gia đình sum họp, quây quần bên nhau. Giống như Tết Nguyên Đán, mùng 5 tháng 5 là cơ hội để con cháu về thăm ông bà, cha mẹ, cùng nhau chuẩn bị mâm cúng, thưởng thức các món ăn truyền thống và chia sẻ những câu chuyện, lời chúc tốt đẹp. Đây là dịp để truyền dạy và gìn giữ những phong tục cổ truyền, từ cách làm bánh, nấu chè đến những câu chuyện về nguồn gốc lễ Tết. Những khoảnh khắc đoàn viên ấm áp này không chỉ củng cố tình cảm gia đình mà còn giúp duy trì và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, truyền lại cho thế hệ mai sau những giá trị tinh thần quý báu.
Mâm cúng đơn giản trong Tết Đoan Ngọ
Mâm Cúng Tết Đoan Ngọ Ba Miền: Hương Vị Khác Biệt, Tấm Lòng Chung
Mâm cúng Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam mang đậm dấu ấn văn hóa vùng miền, với những món ăn đặc trưng thể hiện sự đa dạng trong phong tục nhưng cùng chung một tấm lòng thành kính, cầu mong sức khỏe và may mắn. Dù ở miền Bắc, Trung hay Nam, mâm cỗ đều được chuẩn bị với những lễ vật mang ý nghĩa diệt trừ sâu bọ, cầu an lành.
Mâm cúng miền Bắc: Nét tinh tế và đặc trưng
Mâm cúng Tết Đoan Ngọ của người miền Bắc thường thể hiện sự tinh tế và giàu truyền thống. Các lễ vật không thể thiếu bao gồm dưa hấu đỏ, mang ý nghĩa may mắn; bát cơm rượu nếp cẩm hoặc cơm rượu nếp cái hoa vàng, được xem là “liều thuốc” giúp diệt sâu bọ trong cơ thể. Ngoài ra, bánh tro (bánh gio) với vị thanh mát, dễ ăn cũng là món không thể thiếu. Hoa quả tươi theo mùa như vải, mận cũng được dâng cúng, tượng trưng cho những thành quả đầu mùa. Người miền Bắc thường ăn cơm rượu nếp ngay khi thức dậy vào sáng sớm mùng 5 để các “sâu bọ” trong người bị say và yếu đi, sau đó ăn trái cây để “giết chết” chúng.
Rượu nếp là món ăn không thể thiếu với người dân Bắc Bộ, Trung bộ trong ngày Tết Đoan Ngọ
Mâm cúng miền Trung: Sự giao thoa và độc đáo
Miền Trung, với đặc trưng địa lý và văn hóa giao thoa, cũng có những nét độc đáo riêng trong mâm cúng Tết Đoan Ngọ. Bên cạnh các loại hoa quả và bánh tro tương tự miền Bắc, người miền Trung thường thêm món chè kê. Đặc biệt, thịt vịt là một món ăn không thể thiếu trên mâm cúng ở nhiều tỉnh thành miền Trung, ví dụ như ở Huế. Theo Đông y, thịt vịt có tính hàn, vị ngọt, có tác dụng bồi bổ cơ thể, giải nhiệt hiệu quả, rất thích hợp để ăn vào những ngày nắng nóng đỉnh điểm của tiết Đoan Ngọ, giúp cơ thể cân bằng nhiệt độ và tăng cường sức khỏe. Từ Đà Nẵng trở vào Quảng Ngãi, mâm cúng còn có thể có xôi chè, và các gia đình có trẻ nhỏ thường cho các em vào vườn hái trái cây để thưởng thức ngay tại chỗ, thể hiện sự hòa mình vào thiên nhiên.
Thịt vịt là món không thể thiếu trên mâm cúng của người miền Trung
Mâm cúng miền Nam: Đậm đà bản sắc sông nước
Mâm cúng Tết Đoan Ngọ ở miền Nam lại mang một hương vị rất riêng, phản ánh đặc trưng của vùng đất phương Nam trù phú. Người dân miền Nam cũng chuẩn bị bánh tro (bánh ú tro), chè trôi nước, xôi gấc, nhưng điều đặc biệt là sự xuất hiện của bánh xèo ở một số vùng miền Tây. Bánh xèo miền Tây thường có kích thước lớn, màu vàng ươm của bột nghệ, thơm lừng mùi nước cốt dừa và được ăn kèm với rất nhiều loại rau rừng, rau dại phong phú. Việc ăn bánh xèo vào dịp này được giải thích là do mùng 5 tháng 5 Âm lịch là thời điểm bắt đầu “mùa mưa giông”, cây cỏ tốt tươi, các loại rau dại như đọt xoài non, lá cát lồi, lá cách, đinh lăng… mọc rất nhiều, rất thích hợp để cuốn bánh xèo. Bánh xèo còn mang ý nghĩa của sự sum họp, gắn kết, vì là món ăn cần nhiều người cùng làm và cùng thưởng thức, thể hiện tinh thần chia sẻ và niềm vui. Những phong tục và món ăn này là minh chứng sống động cho sự đa dạng trong văn hóa ẩm thực và nghi lễ của người Việt trong ngày Tết Đoan Ngọ, được truyền giữ và phát triển trên website tiengnoituoitre.com.
Bánh xèo miền Tây có kích thước lớn, nổi bật với màu vàng ươm của bột nghệ, có mùi thơm và vị béo của nước cốt dừa
Những Phong Tục Truyền Thống Độc Đáo Nên Thực Hiện Trong Tết Đoan Ngọ
Tết Đoan Ngọ là dịp để người Việt thực hiện nhiều phong tục truyền thống độc đáo, không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn là những kinh nghiệm dân gian quý báu về chăm sóc sức khỏe và ứng xử với môi trường tự nhiên. Những hoạt động này thể hiện trí tuệ và sự gắn kết cộng đồng qua nhiều thế hệ.
Ăn các món “giết sâu bọ” và ý nghĩa sức khỏe
Phong tục quan trọng nhất trong Tết Đoan Ngọ là ăn các món “giết sâu bọ”. Ngay khi vừa thức dậy, vào buổi sáng sớm, người ta thường ăn cơm rượu nếp hoặc hoa quả tươi. Người xưa quan niệm rằng, những món ăn này có vị chua, ngọt, chát hoặc cay nồng, sẽ giúp “diệt trừ” các loại sâu bọ ký sinh trong cơ thể, thanh lọc đường ruột và tăng cường sức đề kháng. Cơm rượu nếp, với vị cay nồng của men rượu và vị ngọt của nếp, được cho là làm cho sâu bọ “say” và dễ bị đào thải. Các loại trái cây như vải, mận, dưa hấu cũng là những sản vật đầu mùa hè giàu vitamin, giúp bổ sung dinh dưỡng và làm mát cơ thể. Bánh tro (bánh ú tro) cũng là món ăn không thể thiếu, với vị thanh mát và tính kiềm, được tin là giúp trung hòa axit trong dạ dày, hỗ trợ tiêu hóa. Những món ăn này không chỉ ngon miệng mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc về sức khỏe và sự thanh lọc.
Bánh tro là món ăn thường thấy trên mâm Tết Đoan Ngọ
Tắm nước lá, xông nhà bằng thảo mộc: Thanh lọc cơ thể và không gian
Vào ngày Đoan Ngọ, việc tắm gội và xông nhà bằng các loại lá thảo mộc là một phong tục phổ biến. Người dân thường đun nước với các loại lá có mùi thơm và dược tính như lá bưởi, lá mùi, tía tô, kinh giới, ngải cứu, hương nhu… để tắm. Nước lá thảo mộc được tin là giúp làm sạch cơ thể, phòng chống cảm mạo, đào thải độc tố, và đặc biệt là xua đuổi tà khí, mang lại cảm giác thư thái, sảng khoái. Bên cạnh đó, việc xông nhà bằng bồ kết, vỏ bưởi hoặc các loại thảo mộc khác cũng giúp thanh lọc không khí, diệt khuẩn, làm sạch không gian sống, tạo môi trường trong lành, loại bỏ những năng lượng tiêu cực và thu hút vượng khí cho gia đình.
Treo ngải cứu, xương rồng và các vật phẩm trừ tà
Để đón dương khí và xua đuổi tà ma, dịch bệnh, vào sáng sớm mùng 5 tháng 5, nhiều gia đình có thói quen vẩy nước, quét dọn nhà cửa sạch sẽ rồi treo một bó ngải cứu hoặc cành xương rồng (hay các loại cây có gai) trước cửa nhà. Ngải cứu được xem là một loại cây có khả năng trừ tà, giải độc, mang lại may mắn và sức khỏe. Cây xương rồng với gai nhọn cũng được tin là có thể xua đuổi những điều xui xẻo, ngăn chặn tà khí xâm nhập vào nhà. Ngoài ra, một số nơi còn treo các loại bùa chú, chỉ ngũ sắc để cầu bình an cho các thành viên trong gia đình, đặc biệt là trẻ nhỏ. Phong tục này thể hiện niềm tin vào sức mạnh của thiên nhiên và mong muốn bảo vệ gia đình khỏi những điều bất lợi.
Phóng sinh và những hành động tích đức
Phóng sinh là một hành động thiện nguyện ý nghĩa, được khuyến khích thực hiện trong nhiều ngày lễ lớn, trong đó có Tết Đoan Ngọ. Người dân thường mua các loài vật như cá, chim để thả về tự nhiên, với niềm tin rằng việc này không chỉ giúp tích đức, gieo duyên lành mà còn là cách để gột rửa tâm hồn, loại bỏ ưu buồn, đau khổ. Hành động phóng sinh thể hiện lòng từ bi, nhân ái của con người, đồng thời nhắc nhở về sự trân trọng và bảo vệ sự sống trong thế giới tự nhiên. Đây là một cách để con người kết nối với đạo lý sống hướng thiện, mong cầu bình an cho bản thân và muôn loài.
Phóng sinh giúp tu nhân tích đức, quảng kết thiện duyên
Nhuộm móng tay: Từ mỹ thuật đến y học dân gian
Tục nhuộm móng tay, móng chân cho trẻ em vào Tết Đoan Ngọ là một nét văn hóa độc đáo, đặc biệt phổ biến ở một số vùng nông thôn. Chất liệu để nhuộm móng là từ cây lá móng (cây henna), được giã nhỏ, trộn với vài giọt nước chanh rồi đắp lên móng tay, móng chân (thường trừ ngón cái và ngón trỏ). Phong tục này không chỉ mang ý nghĩa làm đẹp mà còn có tác dụng y học dân gian, giúp phòng ngừa bệnh nấm móng, bảo vệ móng khỏi các bệnh ngoài da. Hơn nữa, màu đỏ tươi của móng sau khi nhuộm còn được tin là có khả năng trừ tà ma, khiến ma quỷ sợ hãi và tránh xa, bảo vệ trẻ nhỏ khỏi những điều xấu. Đây là sự kết hợp tinh tế giữa văn hóa làm đẹp, y học cổ truyền và tín ngưỡng dân gian, tạo nên một phong tục đầy màu sắc và ý nghĩa.
Những Điều Kiêng Kỵ Trong Tết Đoan Ngọ Để Tránh Vận Rủi
Bên cạnh những phong tục tốt đẹp nên thực hiện, người Việt cũng truyền tai nhau những điều kiêng kỵ trong ngày Tết Đoan Ngọ để tránh gặp phải xui xẻo, bất trắc. Với quan niệm “có thờ có thiêng, có kiêng có lành”, việc tuân thủ những điều này giúp mọi người cảm thấy an tâm hơn về một năm bình an và may mắn.
Cẩn trọng trong việc đi lại và chọn địa điểm
Trong ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch, nhiều người tin rằng nên hạn chế đi lại đến những nơi có âm khí nặng, nhiều tà khí như bệnh viện, đám tang, nghĩa địa, các di tích lịch sử cổ xưa mang tính hoài niệm như lăng tẩm, địa đạo. Lý do là vì những nơi này được cho là dễ khiến cơ thể nhiễm âm khí, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và tinh thần, dễ sinh bệnh tật hoặc gặp chuyện không may. Nếu buộc phải xuất hành, người xưa khuyên nên đeo theo bùa hộ mệnh, tỏi hoặc cành ngải cứu để xua đuổi tà khí. Việc này cũng bao gồm việc tránh đi ra ngoài vào giờ Ngọ (11h-13h) nếu không cần thiết, vì đây là thời điểm dương khí cực thịnh, nhưng cũng có thể ẩn chứa những năng lượng tiêu cực cần tránh.
Giữ gìn tài sản và trật tự nhà cửa
Một trong những điều kiêng kỵ phổ biến là tránh để giày dép lộn xộn. Trong tiếng Hán, từ “giày”, “dép” (鞋 – hài) có âm tương tự với từ “tà” (邪 – tà ma). Do đó, việc vứt giày dép lung tung được xem là hành động chiêu dụ tà khí, mang lại những điều không may mắn cho gia đình. Hơn nữa, việc để mũi giày dép quay vào trong nhà cũng bị coi là dẫn dụ tà ma vào nhà. Vì vậy, người ta thường sắp xếp giày dép gọn gàng và để mũi giày dép quay ra phía ngoài cửa. Ngoài ra, việc đánh rơi hay làm mất tiền bạc, tài sản trong ngày này cũng được xem là điềm báo mất tài lộc, ảnh hưởng đến tài vận cả năm. Do đó, cần hết sức cẩn trọng trong việc bảo quản đồ đạc, tiền bạc để giữ gìn may mắn, thịnh vượng.
Tránh mua sắm vật phẩm mang năng lượng tiêu cực
Theo quan niệm dân gian, mọi vật đều có linh khí riêng. Trong ngày Đoan Ngọ, nên tránh mua sắm những đồ vật lưu niệm có hình thù kỳ quái, không rõ nguồn gốc xuất xứ hoặc những món đồ cổ vật mà không biết rõ lịch sử của chúng. Người ta tin rằng những vật phẩm này có thể tích tụ năng lượng tiêu cực hoặc mang theo những vong linh không tốt, dễ rước tà khí vào nhà, gây ảnh hưởng đến vận may và sự bình yên của gia đình. Thay vào đó, việc chọn mua các vật phẩm phong thủy mang ý nghĩa may mắn, tài lộc hoặc các loại cây cảnh thanh lọc không khí được khuyến khích hơn để mang lại năng lượng tích cực cho không gian sống.
Tránh đánh rơi ví, tiền bạc
Tết Đoan Ngọ Trên Khắp Phương Đông: Sự Đa Dạng Trong Cùng Một Nét Văn Hóa
Không chỉ ở Việt Nam, Tết Đoan Ngọ hay các lễ hội có cùng nguồn gốc và thời điểm diễn ra cũng là một phần không thể thiếu trong nền văn hóa của nhiều quốc gia phương Đông khác như Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản. Dù có những điểm tương đồng về thời gian và một số ý nghĩa, mỗi quốc gia lại phát triển những phong tục, nghi lễ riêng biệt, tạo nên sự đa dạng và phong phú cho bức tranh văn hóa chung.
Tết Đoan Ngọ Trung Quốc: Lễ hội thuyền rồng và bánh ú
Tại Trung Quốc, Tết Đoan Ngọ được gọi là Duanwu Jie (端午節) hoặc Tết Trùng Ngũ (do ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch có hai con số 5 trùng nhau). Đây là một trong những lễ hội lớn và quan trọng nhất, gắn liền với câu chuyện bi tráng về Khuất Nguyên – một vị quan yêu nước thời Chiến Quốc. Khi nghe tin nước Sở bị diệt vong, Khuất Nguyên đã gieo mình xuống sông Mịch La tự vẫn vào ngày mùng 5 tháng 5. Để tưởng nhớ ông, người dân đã chèo thuyền ra sông tìm kiếm thi thể và ném bánh ú (zongzi) xuống sông để cá không ăn thịt Khuất Nguyên. Từ đó, lễ hội thuyền rồng (Dragon Boat Festival) và phong tục ăn bánh ú trở thành những biểu tượng chính của Tết Đoan Ngọ Trung Quốc. Các cuộc đua thuyền rồng hoành tráng diễn ra khắp nơi, cùng với các hoạt động dân gian như làm túi thơm, treo ngải cứu, bùa chú để xua đuổi tà ma và bệnh tật, cầu mong bình an cho gia đình.
Tết Đoan Ngọ tại Trung Quốc
Tết Đoan Ngọ Hàn Quốc (Dano): Lễ hội nông nghiệp và sức khỏe
Ở Hàn Quốc, Tết Đoan Ngọ được gọi là Dano (단오), là một trong ba lễ hội truyền thống lớn nhất cùng với Seollal (Tết Nguyên Đán) và Chuseok (Tết Trung Thu). Dano là dịp để người dân Hàn Quốc tạ ơn thần linh đã ban cho một mùa màng bội thu và cầu mong sức khỏe, may mắn. Số 5 trong quan niệm của người Hàn Quốc đại diện cho sức mạnh và sự cường tráng, nên Dano còn mang ý nghĩa cầu nguyện cho mùa màng không bị sâu bệnh phá hoại. Vào ngày này, phụ nữ thường gội đầu bằng nước luộc lá cây diên vĩ (창포물 – changpomul), được cho là mang lại mái tóc bóng mượt và xua đuổi tà ma. Họ cũng mặc trang phục truyền thống hanbok, tham gia các trò chơi dân gian như đấu vật truyền thống ssireum (cho nam giới) và đu quay (cho nữ giới), cùng nhau thưởng thức các món ăn đặc trưng như bánh surichwi tteok (bánh gạo làm từ cây surichwi).
Tết Đoan Ngọ tại Hàn Quốc
Tết Đoan Ngọ Nhật Bản (Kodomo no hi): Ngày của bé trai và biểu tượng cá chép
Tết Đoan Ngọ tại Nhật Bản, mặc dù có cùng nguồn gốc từ Trung Quốc, nhưng đã được biến đổi thành một lễ hội hoàn toàn khác biệt, tập trung vào trẻ em, đặc biệt là các bé trai. Ngày này được gọi là “Kodomo no hi” (こどもの日 – Ngày của trẻ em), và trước đây được biết đến là Tango no Sekku (端午の節句 – Tiết Đoan Ngọ). Vào ngày Kodomo no hi, các gia đình có con trai thường treo cờ cá chép (Koinobori) hình cá chép bên ngoài nhà. Cá chép là biểu tượng của sức mạnh, kiên cường, vượt khó (cá vượt vũ môn), thể hiện mong muốn con trai lớn lên khỏe mạnh, thông minh và thành đạt. Trong nhà, họ trưng bày búp bê samurai (Gogatsu Ningyo) hoặc áo giáp chiến binh (Kabuto) để cầu mong sự bảo vệ và dũng cảm cho các bé trai. Các món ăn truyền thống bao gồm bánh mochi bọc lá sồi (Kashiwa Mochi) và bánh gạo bọc lá tre (Chimaki), mang ý nghĩa cầu chúc sức khỏe và may mắn. Kodomo no hi đã trở thành một ngày lễ quốc gia, tập trung vào việc tôn vinh và cầu chúc cho tương lai tươi sáng của thế hệ trẻ.
Tết Đoan Ngọ tại Nhật Bản
Tết Đoan Ngọ không chỉ là một ngày lễ truyền thống mang đậm giá trị văn hóa và lịch sử của người Việt mà còn là dịp để mọi thành viên trong gia đình quây quần bên nhau. Đây là thời điểm để gìn giữ, phát huy các phong tục độc đáo, thưởng thức những món ăn đặc trưng, cùng cầu chúc bình an, sức khỏe và khởi đầu công việc thuận hòa, may mắn. Dù trải qua bao thăng trầm của thời gian, Tết Đoan Ngọ vẫn luôn giữ vững vị trí quan trọng trong tâm thức của mỗi người dân Việt, là sợi dây gắn kết quá khứ với hiện tại, truyền thống với tương lai.